ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ КІТАПХАНАСЫ ПАРСЫ ТІЛІНДЕГІ ҚОЛЖАЗБАЛАР ҚОРЫНА ЖАЛПЫ ШОЛУ

Аннотация

Мақалада Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасы қолжазбалар қорында сақталған парсы тіліндегі қолжазбаларға жан-жақты шолу жасалды. Парсы тіліндегі қолжазбалардың Қазақстан жеріне тарауының қысқаша тарихы мен жергілікті халықтың парсы тіліндегі қолжазба әдебиеттерге сұранысының болуы нақты мысалдармен баяндалды. Оған басты себеп парсы тілі тек поэзияның тілі емес, ғылымның әсіресе тарихи шығармалардың тілі болғандығы. Орта ғасырлардан бастап түрлі тақырыптарда жазылған парсы тіліндегі қолжазбалар Орталық Азия елдеріне кең тарауы және жергілікті медреселерге оқулық ретінде пайдаланылғандығы осы сөздерге дәлел болады. Сондай-ақ ҚР Ұлттық кітапханасы қолжазбалар қорында сақталған парсы тіліндегі қолжазбалардың тақырыптық және  мазмұндық ерекшеліктері де осы сөздерді қуаттай түседі. Сондай-ақ парсы тіліндегі  әдеби, тарихи, философиялық, суфизм, сөздік, фиқх, түрлі хикаялар мен әңгімелер Орталық Азия мен Қазақстан тіпті Қазан қаласына дейінгі аралықтағы медреселерде кеңес одағы құрылғанға дейін оқытылғаны сөз болады. Бұған дәлел ретінде ҚР Ұлттық кітапханасы қолжазбалар қорында сақталған парсы тілінде жазылған араб тілінің грамматикасы, Хафиз бен Бидилдің өлеңдер жинағының бірнеше нұсқада сақталғандығына  жан-жақты талдау жасалды. Мақалада негізінен ҚР Ұлттық кітапханасы сирек қорында сақталған парсы тіліндегі қолжазбалардың саны емес мазмұны мен ғылыми маңыздылығына шолу жасалды. Зерттеу барасында парсы тіліндегі қолжазбалар үш топқа бөліп қарастырылды. Әр топқа жататын қолжазбалардың өзіндік ерекшеліктері мен зерттеу барысында туындайтын мәселелер де назардан тыс қалмады. Парсы тіліндегі қолжазбалардың хронологиясы мен осы қолжазбаларға тапсырыс берушілер, мөр, жазу, көшірушілер, көшірілген қаласы және көшірілген жылы мүмкін болғанша мақалада қамтылды.

Кілтті сөздер: парсы қолжазбасы, классификация, медресе, оқулық, әдебиет, тарих, мұсылманша білім алу