Historic and linguistic code of turkic laws «tore bitik»
Keywords:
judge, writing, charter, judging, law, legal norm, iscriptions, «tore bitik», armyan-kypchak.Abstract
The Kazakh language is a direct descendant of the ancient Kypchak language, and that is why, no doubt in the value of medieval Kypchak written monuments based on the Armenian letter in the studies of scholars
on the history of the language. Therefore, we consider a gem of writing as «Tore bіtіgі» which has come to us from our ancestors. «Tore bіtіgі» – is a collection of legal norms of Kypchaks of that time, which addresses important areas of life such as social, economic, political, administrative, family, commercial, criminal relationships. There are rules relating to the punishment for the crime and the legal terms that are
not used in the modern Kazakh language. For example: toreshі, zhargyshy (judge), zhaksylar alkasy (jurors) tore (laws, regulations, generally regarded individuals and legal entities), etc. Also the monument describes the procedure of taking the oath in the judging.
References
кыпчакский. – Алма- Ата: Наука, 1987.
2 2.Гаркавец А.Н. Кыпчакское письменное наследие: Каталог
и тексты памятников армянским письмом. Т. І. – Алматы:
Дешт-и-Кыпчак, 2002.
3 3.Құдасов С. Армян жазулы қыпшақ ескерткіші «Дана Хикар
сөзінің» тілі. – Алматы: Ғылым», 1990. Дана Хикардың ұлына
айтқан өсиеттері. – Шымкент: «Жібек жолы», 2000.
4 4.Schutz E. An Armeno-Kipchak Text from Lvov // Acta Orientalia Hungarica. − №15 (1-3), − Hungary, 1962. – P. 291-309.
5 5.Төре бітігі. Армяно- кыпчакский Судебник 1519-1594 гг. / Составители: А. Гаркавец, Г. Сапаргалиев, М. Капраль, М.
Цимбал. – Алматы: Дешт-и-Кыпчак, Баур, 2003.
6 6.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 448 б.
7 7.Айдаров Ғ. Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі. – Алматы: Мектеп, 1986. – 182 б.
8 8.Нұрмаханова Ө. Tүpкi тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. – Алматы: Мектеп, 1971. – 292 б.
9 9. Томанов М. Tүpкі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. – Алматы: Қазақ университеті, 1992. – 192 б.
10 10. Қазақстан Ұлттық энциклопедия «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы. – Алматы, I, II, VIII. Т. 2006
11 11. Большой академический монгольско- русский. – М.: Аcademia, т. I, II, III. 2001.
12 12.Этимологический словарь тюркских языков. – М.: Наука, 1989.
13 13. Севортян Э.В.Этимологический словарь тюркских языков. – М.: Наука, 1987.
