ЭФИОПИЯ ПРАВОСЛАВИЕ ТЭВАХЭДО ШІРКЕУІНІҢ ДӘСТҮРЛІ МЕКТЕПТЕРІ ГЛОССАРИЙІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ: ГЭЭЗ ТІЛІНДЕГІ ПОЭЗИЯ МЕКТЕБІ (QƎNE BET)

Аннотация

Эфиопия Православие Тэвахэдо шіркеуі (EOTC) дәстүрлі мектептерімен кеңінен танымал, олардың тарихы Аксум дәуіріне, әсіресе христиандықтың қабылдану кезеңіне дейін барады. Бұл мақалада шіркеудің дәстүрлі мектептерінде қолданылатын арнайы терминдер мен тұрақты сөз орамдары қарастырылады, ерекше назар гээз тіліндегі поэзия мектебіне — Qǝne Bet («Поэзия үйі», ቅኔ፡ ቤት) аударылған. Бұл мектеп ғасырлар бойы эфиоп христиандық әдеби мұрасын сақтап, дамытуда айрықша рөл атқарып, теология, поэзия, экзегетика және лингвистика салаларындағы білімді негізінен ауызша дәстүр арқылы жеткізіп келген.

Qǝne Bet — шәкірттер ұстазы (ақын) шығарған поэзия үлгілерін жаттап, орындағаннан кейін өз бетінше өлең құрастыруға машықтанатын мектеп. Мақалада баспа деректерінен, фокус-топтық талқылаулардан және автордың жеке тәжірибесінен жиналған сексеннен астам арнайы терминдер мен сөз тіркестері ұсынылады. Бұл сөздер мен сөз орамдары qǝne ұстаздары (ақындары) мен шәкірттері тарапынан оқу процесінде немесе діни рәсімдер барысында қолданылады; әрбір терминге жеке түсіндірме берілген.

Дәстүрлі мектептердің уақыт өте әлсіреп бара жатқанын ескерсек, осындай глоссарийлердің тілдік мұрасын сақтау және оларды ғылыми ортаға таныстыру аса өзекті, себебі олардың едәуір бөлігі бүгінгі күнге дейін тек ауызша түрде беріліп келеді.

Түйін сөздер: Qǝne, терминдер, дәстүрлі мектеп, етістік жіктелуі, гээз поэзиясы.