ТАВАРИХИ ГУЗИДАЯ НУСРАТ-НАМЕ» ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҚОЛЖАЗБАСЫНДАҒЫ ТҮРКІ ЖӘНЕ МОҢҒОЛ ТАЙПАЛАРЫ ТУРАЛЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JOS.2024.v110.i3.09Аннотация
Мақалада Лондондағы «Таварихи гузидайи нусрат-наме» қолжазбасының №3222 бөлігінің аудармасы келтірілген, ол Британ мұражайында (Ұлыбритания) сақталған және ұзақ уақыт бойы отандық шығыстанушы тарихшылардың аудармасына қол жетімді болмады. Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері ортағасырлық қолжазбаны аудару және Шыңғыс хан әскеріне кірген немесе оған қарсы шыққан Алтын Орда дәуіріндегі түркі және моңғол тайпаларының шығу тарихы туралы жаңа деректерді ғылыми айналымға енгізу болып табылады. Зерттеу әдістері, бастапқыда, қолжазбаны ежелгі түріктен орыс тіліне аудару, содан кейін көпжақты салыстырмалы талдау және оны тарихи шындықпен байланыстыру болып табылады. Зерттеу нәтижелері бойынша моңғолдардың нирун-тікелей моңғол тайпалары, дарлекин - моңғолдармен одақтасқан түркі тайпаларының тобы туралы бірегей мәліметтер келтірілген. Екі топ та Бүкіл моңғол мемлекетін құрған және кейіннен моңғол ұлтының ядросына айналған хамаг моңғол конгломератына кіреді. Бұл ретте, Алтын Орда ыдырағаннан кейін түркі дарлекин-моңғол тайпаларының кейбірі Қазақ хандығының құрамына кіріп, қазақтармен ассимиляцияланды. Қорытындылар. Түркі және моңғол тайпаларының тайпалық құрамын зерттеу барысында тарихи дереккөздер негізінде, сондай-ақ тарихи оқиғалар призмасы арқылы моңғол және қазақ этникалық топтарының құрылыс тарихы бойынша жаңа деректер алуға мүмкіндік беріледі.
Түйін сөздер. Ұлы Моңғол мемлекеті, Жошы Ұлысы, Алан-Гоа, Шыңғыс хан әскері, моңғол тайпалары, түркі тайпалары, шығыс қолжазбалары, орта ғасырлар.
