1926 Жылдан бүгінге дейін орта азия түрік қоғамдарындағы әліппи өзгерістерінің түрік мәдениетіне әсері
DOI:
https://doi.org/10.26577/JOS.2023.v104.i1.01Аннотация
Әліпби – ұлтты айқындайтын маңызды факторлардың бірі және мәдени мұраны келешек ұрпаққа жеткізуде көпір қызметін атқарады. Әліпбисіз елді елестету мүмкін емес. XIX. Соңғы ширегіне дейін түріктер арасында әліпби бірлігі болды. Физикалық және мәдени бытыраңқылық Кеңестік Ресейдің Түркістан географиясын басып алуынан басталды. Жаңа тәртіп патшалықтың түріктерге қатысты саясатын кеңейтіп, оның қол астындағы түріктерді ассимиляцияға түсірді. Бұл олардың географиясын жарып жіберді. Ол олардың әліпбиін бірнеше рет өзгертті. Классикалық түрік шығармаларын оқуға және түрік жатақханаларына кіруге президент Иосиф Сталиннің бұйрығымен тыйым салынды. Түркістанның зиялылары ату жазасына кесілді. Соның салдарынан кеңестік территорияда тұратын түріктердің өткенмен байланысы үзілді. Мұндағы мақсат – орыс мәдениетімен араласып, мүлде басқа қоғам құру болатын. 1990 жылдары әлем күтпеген оқиғаларды бастан өткерді. Кеңес Одағы ыдыраған кезде Түркі Республикалары өз тәуелсіздігін алды. КСРО-дан бөлініп, өзінің ұлттық мемлекеттерін құра бастады. Солардың ішінде жаңа әліпбиді іздестіру ең маңыздысы болды. Түйін сөздер: кеңес, Түркістан, әліпби, кириллица, латын.
