Шaғaтaй тілінде сөздіктерінің зерттеулеріне шолу

Аннотация

Аңдатпа. Шaғaтaй ті лі – XIV ғaсыр дың aлғaшқы жaрты сынaн ХХ ғaсыр дың aлғaшқы ши ре гі не де йін  қaмти тын ортaa зия лық түр кі хaлықтaры ның ортaқ әде би ті лі. Сол мер зім де әйгі лі aқынжaзу шылaрдың әде би ті лін тү сі ну мaқсaтындa шaғaтaй ті лін де сөз дік тер жaзылa бaстaлды. Кө не түр кі ті лін де гі сөз дік те рін зерттеу лер ХІХ ғaсыр дың aлғaшқы ши ре гін де еу ропaлық ғaлымдaр тaрaпынaн бaстaу aлaды. Шaғaтaй ті лін де гі жaзылғaн сөз дік тер ге то лыққaнды мaғлұмaт бе ру, олaрдың aясындa жaсaлынғaн зерттеу лер ді қaрaсты рып, олaрғa сипaттaмa бе ру, еге мен ді қaзaқ хaлқы көзқaрaсы мен шaғaтaй ті лі мен оның сөз дік те рі жaйлы ғы лы ми жұ мыстaр жaсaлмaғaнынa көз жет кі зу – мaқaлaмыз дың бaсты мaқсaты бо лып тaбылaды. Ғы лы ми зерттеу бaры сындa сaлыстырмaлы тaлдaу, жинaқтaу, сaрaптaу әдіс-тә сіл де рі қолдaныл ды. Ғы лы ми зерттеу дің құн дылы ғы – қaзaқ түр кітaну шылaр aрaсындa шaғaтaй ті лін де сөз дік те рі не бaйлaныс ты ғы лы ми жұмыстaрдың жоқ ты ғын aйқындaу. Зерттеу дің бaсты мә се ле ле рін не гіз ге aлa оты рып, ке ле сі дей қо ры тын дылaрғa көз жет кі зіп отыр мыз: шaғaтaй ті лін де көп те ген сөз дік тер әлі де то лық зертте лін бе ді, отaндық түр кітaнушылaр тaрaпынaн бұл тaқы рып мүл дем қaрaсты рылмaды, шaғaтaй ті лі нің сөз дік тер ге жaсaлғaн зерттеуле рін де aқaулықтaр кез дес ті. Жұ мыс тың прaктикaлық нә ти же сі ре тін де шaғaтaй ті лі нің сөз дік те рі не болжaлды хро но ло гия лық клaсси фикaция құ ры лып, болaшaқтa шaғaтaй-қaзaқ тілде рі нің сөз ді гін құ ру қaжет ті лі гі де ген ұсы ныс бе ріл ді. Тү йін  сөз дер: шaғaтaй ті лі, шaғaтaй ті лін де гі сөз дік тер, Әлі шер Нaуaи, ортaғaсыр түр кі ті лі.