ПОСТКЕҢЕСТІК ШЫҒЫС ДАЛАДАҒЫ АУЫЛДЫҚ АУМАҚТАРДЫҢ ДИНАМИКАСЫ: ҚАЗАҚСТАН АУЫЛДЫҚ ЖЕРЛЕРІНДЕГІ ХАЛЫҚ САНЫ ӨЗГЕРІСТЕРІНІҢ ГЕОГРАФИЯСЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JOS202511436Аннотация
Бұл зерттеу 1989–2024 жылдар аралығындағы халық санағы деректеріне сүйене отырып, посткеңестік Қазақстандағы ауыл халқының кеңістіктік таралуындағы өзгерістерді талдайды. Ауыл халқының жалпы саны тұрақты сақталғанымен, зерттелген кезеңде ауылдық елді мекендердің 27%-дан астамы жойылған. Қалаға жақындықты негізге алған тәсіл бойынша жүргізілген зерттеу ірі қалаларға жақын аудандарда ауыл халқының өсуі мен тұрақтылығы байқалатынын, ал шалғай өңірлерде халықтың күрт азаюы мен ауылдардың жойылуы орын алып жатқанын көрсетеді. Нәтижелер ауылдық кеңістіктің таңдаулы қайта ұйымдастырылуын аңғартады: халық ірі қалаларға қолжетімді қашықтықтағы ірі және аз санды ауылдарға шоғырлануда. Бұл үдерістер тек ауылдың құлдырауын ғана емес, сонымен қатар Қазақстанда жүріп жатқан урбанизациямен байланысты ауқымды құрылымдық өзгерістерді де көрсетеді. Байқалған заңдылықтар урбанизация үдерісімен тығыз байланысты: қалалар ауылдардың өміршеңдігін айқындайтын негізгі факторға айналып, ел бойынша демографиялық және кеңістіктік қайта құрылымды күшейтуде. Жалпы, зерттеу нәтижелері ауылдық трансформацияға қатысты кең ауқымды зерттеулермен үндесіп, посткеңестік Қазақстанда қалаларға жақындық факторының ауыл халқының орналасу үлгілері мен елді мекен құрылымдарына уақыт өте келе қалай әсер еткенін нақты мысалмен көрсетеді, бұл кеңістіктік шоғырлану мен іріктемелі аумақтық даму сияқты ұзақмерзімді үрдістерді айқындайды.
Түйін сөздер: Ауыл халқы, халық географиясы, урбанизация, миграция, посткеңестік Қазақстан
