ИРАННЫҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДАҒЫ «ШЫҒЫСҚА БЕТБҰРЫС» БАҒЫТЫ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JOS202511433Аннотация
Соңғы жылдары Иран Ислам Республикасының сыртқы саясатында «Шығысқа бетбұрыс» бағытына басымдық беріліп келеді. Бұл бағыттың дамуы 1990 жж. басталды және Иранға Батыстың қысымы артқан сайын Шығыс елдерімен байланыстар тереңдей түсті. Бұл мақаланың мақсаты – ИИР сыртқы саясатындағы «Шығысқа бетбұрыс» стратегиясының кезеңдері мен бағыттарын қарастыру. Салыстырмалы-тарихи және хронологиялық сараптау әдістері негізінде бұл стратегияның қалыптасу себептері, жүргізілу жолдары мен кезеңдері, қол жеткізген нәтижелерін анықтау мақсатында зерттеулер жүргізілді. Иран, Ресей және Батыс ғалымдарының мақалаларын сараптай келе, «Шығысқа бетбұрыс» стратегиясының қалыптасуына әлемдегі геосаяси жағдайдың өзгеруі, Иранның ядролық бағдарламасына байланысты Батыстың қысымының күшеюі әсер етті деп түйін жасауға болады. «Шығысқа бетбұрыс» стратегиясының негізгі бағыттары ретінде Иранның Ресей, Қытай және Үндістанмен байланыстары, соның ішінде ортақ саяси және экономикалық мүдделері сарапталды. Сондай ақ Иранның халықаралық ұйымдарға қосылу саясаты қарастырылды. Шығыс елдерімен байланыстарды тереңдету елдің геосаяси және экономикалық мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған. «Шығысқа бетбұрыс» стратегиясының мәні мен бағыттарын анықтау Иранның сыртқы саясатын және халықаралық қатынастардағы рөлін сараптауға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: Иран, сыртқы саясат, Шығысқа бетбұрыс, Ресей, Қытай, Үндістан, халықаралық ұйымдар
