«ЗУБДАТ ӘЛ-ФИКРА» КАЙ-КАВУС II ПЕН ҮРБАЙ-ХАТУН ТАРИХЫНЫҢ ДЕРЕККӨЗІ РЕТІНДЕ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JOS.2024.v111.i4.01Аннотация
«Зубдат әл Фиқра» Алтын Орда, Илхандық, Рум сұлтандығы және Мысырдың мәмлүктері тарихының маңызды дереккөзі болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты Селжук сұлтаны Изз ад-дин Кай Кавус II (Кония немесе Рум сұлтандығы) және оның әйелі Үрбай Хатунға (Беркенің қызы) қатысты араб тіліндегі Зубдат әл-Фикк дереккөзіндегі ақпаратты талдау. Алтын Орда билеушісі). Бұл мақалада Изз ад-дин Кей Кавус II мен оның жұбайы Үрбай Хатунның өмірі туралы жаңа мәліметтер беріледі. Зерттеу материалдары Селжук сұлтаны Изз ад-Дин Кай Кавус II мен оның әйелі Үрбай Хатунға қатысты араб тіліндегі «Зубдат әл Фикр» дереккөзінен үзінділер. Бұған дейін бұл еңбектен шағын үзіндіні (бір абзац көлемінде) 1884 жылы В.Тизенгаузен ғылыми айналымға енгізген болатын. Бұл мақалада Зубдат әл-Фикрдің 4 жаңа үзіндісі орыс тілінде ғылыми айналымға енгізіліп, ескі аударылған үзіндіге қатысты мәліметтер толықтырылады. Мұндағы негізгі зерттеу әдісі дереккөздердің сыртқы және ішкі сын әдістері болады. Біз Алтын Орда тарихының белгілі бір тұстарын жаңаша қарауға мүмкіндік беретін Зубдат әл Фикрадан Алтын Орда тарихына қатысты маңызды үзінділерді таптық. Ғылыми айналымға Алтын Орда мен Кония сұлтандығы тарихына қатысты тың мәліметтер енгіздік. Алтын Орда билеушісі Беркенің қызы Үрбай-Хатунның өмірі туралы жаңа деректер қосылды. Урбатс Хатунның өмірбаянына қатысты жаңа ғылыми жаңалықтар, оның ішінде Хулагуидтермен жаулық емес қарым-қатынастары Илхан-Жучид қарым-қатынастарын зерттеуге жаңа перспективалар береді.
Түйін сөздер: Зубдат әл-Фикра, Таварихи Гузидайи Нусрат-наме, Ұлыс Жошы, Изз ад-дин Кей Кавус II, Үрбай-хатун.
